آیا پس از ابطال رأی داور میتوان مجدداً به داوری مراجعه کرد؟ | بررسی تکرارپذیری داوری در حقوق ایران
مقدمه
شاید برای شما یا بسیاری از موکلین این سؤال مطرح شده باشد که اگر رأی داور در یک پرونده ابطال شود یا دادگاه آن را نپذیرد، آیا همچنان این امکان وجود دارد که دعوا دوباره به داوری ارجاع شود یا باید مستقیم به دادگاه مراجعه کرد؟ این موضوع که در حقوق به عنوان تکرارپذیری داوری شناخته میشود، در عمل و رویه قضایی جای بحث و ابهام دارد.
تکرارپذیری داوری؛ نظریات و رویه عملی
در عمل، سه رویکرد اصلی درباره تکرار داوری وجود دارد که هرکدام آثار مهمی برای طرفین اختلاف دارد:
۱. امکان رجوع مجدد به داوری (اصل بر تکرارپذیری)
در بسیاری از پروندهها، دادگاهها معتقدند اگر رأی داور به هر علت باطل شود اما اختلاف همچنان باقی بماند و مانع قانونی یا قراردادی وجود نداشته باشد، امکان داوری مجدد وجود دارد.
این رویکرد بر پایه اراده و توافق طرفین استوار است و تا زمانی که ارادهای برای داوری باشد و منع خاصی پیشبینی نشده باشد، رجوع مجدد به داوری بلامانع است.
۲. محدودیت تکرار داوری
برخی رویههای قضایی هم دیده میشود که معتقدند اگر یکبار داوری انجام شد و رأی داور صادر شد حتی اگر باطل شود، اصل بر این است که موضوع اختلاف باید به دادگاه برود، مگر اینکه دو طرف دوباره توافقی تازه برای داوری منعقد کنند.هدف این رویکرد جلوگیری از اطاله دادرسی و سوءاستفاده از فرایند داوری است.
۳. تفکیک بر اساس علت ابطال رأی داور
در برخی پروندهها، دادگاهها تفاوت قائل میشوند میان ابطال رأی داور به دلیل شکلی (مثل نقص در ابلاغ یا تشریفات) و ابطال به دلیل ماهوی (مثل بیاعتباری شرط داوری یا فقدان صلاحیت داور).
در این موارد:
- اگر ابطال رأی فقط ناشی از مسائل شکلی باشد، داوری مجدد آسانتر پذیرفته میشود.
- اگر ابطال رأی به علت اساسی مانند فقدان اعتبار شرط داوری باشد، داوری مجدد بدون توافق جدید ممکن نیست.
نمونه رأی اول
در یک پرونده، دادگاه بدوی پس از ابطال رأی داور به دلیل ایراد شکلی، مقرر کرد:
«نظر به باقی بودن اختلاف و عدم وجود منع قراردادی، طرفین میتوانند با توافق، مجدداً اختلاف را به داور دیگری ارجاع دهند و این موضوع مانعی ندارد.»
نمونه رأی دوم
در دعوای دیگری، دادگاه تجدیدنظر با اشاره به این نکته که رأی داوری به خاطر عدم رعایت تشریفات ابلاغ باطل شده، تأکید کرد:
«تا زمانی که اصل اختلاف بین طرفین باقی است و از جهت قرارداد یا قانون مانعی در میان نباشد، داوری مجدد با رضایت طرفین امکانپذیر است.»
نمونه رأی سوم
در پروندهای که علت ابطال رأی داوری، بیاعتباری شرط داوری به دلیل عدم اهلیت یا ایرادات اساسیتر بود، دادگاه اعلام نمود:
«در صورتی که علت ابطال رأی داور بیاعتباری شرط داوری یا فقدان اهلیت باشد، امکان ارجاع مجدد به داوری جز با توافق جدید وجود ندارد و موضوع باید در دادگاه مورد رسیدگی قرار گیرد.»
جمعبندی ؛ تکرارپذیری داوری مطلق نیست
با توجه به رویه برخی دادگاهها و تحلیل دقیق حقوقی، نمیتوان به صورت مطلق قائل به تکرارپذیری داوری بود.
واقعیت این است که امکان رجوع مجدد به داوری تنها زمانی پذیرفته میشود که ابطال رأی داور صرفاً به دلایل شکلی، مانند نقص در ابلاغ یا رعایت نشدن تشریفات قانونی صورت گرفته باشد.
در این حالت، چون ماهیت داوری و اعتبار شرط داوری زیر سؤال نرفته و ایراد اساسی وجود نداشته، طرفین میتوانند با توافق، مجدداً اختلاف را به داوری ارجاع دهند.
اما اگر ابطال رأی داور به علتهای ماهوی و اساسی باشد برای مثال، بیاعتباری شرط داوری، فقدان اهلیت یکی از طرفین یا نبود صلاحیت داور—در چنین مواردی اساس داوری زیر سؤال میرود و داوری مجدد تنها با انعقاد توافق جدید و رفع ایرادات قبلی امکانپذیر خواهد بود.
مطالب بیشتر در مورد ابطال رای داوری
در نتیجه:
امکان مراجعه مجدد به داور پس از ابطال رأی، یک قاعده استثنایی و مشروط است و باید بهدقت به علت ابطال رأی داور، مفاد قرارداد و شرایط پرونده توجه شود. پیشنهاد میشود در چنین مواردی، از مشاوره و راهنمایی تخصصی وکیل بهرهمند شوید تا حقوق شما حفظ شود و از بروز مشکلات تکراری جلوگیری گردد.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.