چگونه داور حقوقی شویم؟ راهنمای جامع ورود به عرصه داوری
مقدمه
داوری یکی از مهمترین روشهای حل اختلاف خارج از دادگاه است. در بسیاری از قراردادهای داخلی و بینالمللی، طرفین ترجیح میدهند به جای قاضی دادگاه، اختلاف خود را به داور حقوقی بسپارند. این انتخاب به دلیل سرعت، محرمانگی و تخصصی بودن داوری است. اما پرسش اساسی اینجاست: چگونه میتوان داور شد؟ چه شرایط و مراحلی برای ورود به عرصه داوری وجود دارد؟
۱. شرایط عمومی برای داور شدن در ایران
طبق ماده ۴۵۴ به بعد قانون آیین دادرسی مدنی، داوری بهطور کلی نهاد قراردادی است. یعنی طرفین میتوانند هر شخصی را که اهلیت قانونی دارد بهعنوان داور انتخاب کنند. با این حال قانون محدودیتهایی هم گذاشته است. لذا در اولین نکته باید توجه داشته باشیم داور مطابق قانون آینن دادرسی مدنی نیازمند سواد و یا تخصص خاصی نیست و حتما نباید حقوق خوانده باشد اما داشتن تخصص در موضوع داوری و یا آشنا بودن با مطالب حقوقی منجرو به تضمین رسیدگی دقیقتر و صدور رای صحیح و غیر قابل داوری می شود. اما شاید شما دوست داشته باشید بتبدیل به یک داور حرفه ای شوید که بررسی این موضوع در ادامه می پردازیم.
افراد ممنوع از داوری
- اشخاصی که به حکم دادگاه از داوری محروم شدهاند.
- قضات و کارکنان اداری دادگستری در زمان اشتغال.
- افراد فاقد اهلیت قانونی (مثل صغیر یا محجور).
در نتیجه، برای داور شدن در قراردادها باید:
- اهلیت قانونی (بلوغ، عقل و رشد) داشته باشید.
- سابقه کیفری یا منع قانونی نداشته باشید.
۲. مسیر حرفهای برای تبدیل شدن به داور حقوقی
اگرچه هر فردی میتواند داور شود، اما برای اینکه به عنوان داور حرفهای شناخته شوید، لازم است مسیر مشخصی را طی کنید:
الف) تحصیلات حقوقی
داشتن مدرک کارشناسی یا بالاتر در رشته حقوق، فقه و مبانی حقوق یا رشتههای مرتبط مزیت بزرگی است. این تحصیلات باعث میشود با اصول حقوقی، قوانین و آیین دادرسی آشنا باشید.
ب) کسب تجربه عملی
- کارآموزی وکالت یا مشاوره حقوقی.
- شرکت در جلسات داوری بهعنوان دستیار یا ناظر.
- همکاری با مؤسسات داوری یا مراکز(مثل مرکز داوری اتاق بازرگانی).
آشنای با مباحث ابطال رای و شیوه نگارش رای داور و یا شرایط رای داور
پست ابطال رای داور
ج) اخذ گواهینامه و دورههای تخصصی
امروزه مؤسسات معتبر دورههای آموزشی داوری برگزار میکنند. گذراندن این دورهها و دریافت گواهینامه میتواند اعتبار حرفهای شما را افزایش دهد.
د) عضویت در نهادهای داوری
- مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران.
- مراکز داوری قوه قضاییه یا کانون وکلا.
- انجمنها و مؤسسات خصوصی داوری.
عضویت در این مراکز معمولاً مستلزم داشتن تحصیلات حقوقی، سابقه کاری و گاهی گذراندن آزمون یا مصاحبه است.
۳. مهارتهای کلیدی یک داور حقوقی
صرف داشتن تحصیلات کافی نیست؛ یک داور حرفهای باید مجموعهای از مهارتها را در خود تقویت کند:
- بیطرفی و استقلال: داور باید فارغ از منافع طرفین تصمیم بگیرد.
- تسلط بر قوانین داخلی و بینالمللی: مخصوصاً قانون آیین دادرسی مدنی و قانون داوری تجاری بینالمللی.
- قدرت تحلیل و نگارش حقوقی: توانایی صدور رأی مستدل و مستند.
- مهارت مدیریت جلسه: اداره جلسه داوری، شنیدن اظهارات طرفین و جمعآوری دلایل.
- آشنایی با اصول تجارت و قراردادها: چون بیشتر داوریها در حوزه تجاری و اقتصادی است.
۴. مسیر بینالمللی برای داور شدن
اگر هدف شما فعالیت در داوریهای فراملی است، باید:
- به زبان انگلیسی (یا زبانهای رایج تجاری) مسلط باشید.
- با قواعد داوری بینالمللی مثل ICC، LCIA، ICSID، UNCITRAL آشنا باشید.
- در کارگاهها و دورههای بینالمللی داوری شرکت کنید.
۵. نقش وکیل در تبدیل شدن به داور
بسیاری از وکلا پس از چند سال فعالیت حقوقی وارد عرصه داوری میشوند. دلیلش روشن است:
- وکیل تجربه عملی در حل اختلافات و دادرسی دارد.
- به اصول قراردادها و دعاوی تجاری آشناست.
- مهارت دفاع و استدلال حقوقی او را برای داوری توانمند میسازد.
بنابراین، اگر وکیل هستید یا قصد دارید وارد حرفه وکالت شوید، مسیر شما برای داور شدن بسیار هموارتر است.
۶. چالشهای حرفه داوری
- مسئولیت سنگین: رأی داور میتواند زندگی یا تجارت طرفین را متحول کند.
- ریسک ابطال رأی: اگر رأی برخلاف قانون یا خارج از حدود اختیار صادر شود، ممکن است در دادگاه ابطال گردد.
- لزوم بهروزرسانی مداوم: قوانین و رویههای داوری دائماً در حال تغییر است.
نتیجهگیری
داور حقوقی شدن یک مسیر جذاب و پرچالش است. برای رسیدن به این جایگاه باید علاوه بر تحصیلات حقوقی، تجربه عملی، مهارتهای فردی و تعهد به بیطرفی داشته باشید. با عضویت در مراکز داوری معتبر و گذراندن دورههای آموزشی، میتوانید جایگاه حرفهای خود را تثبیت کرده و در عرصه حل اختلافات بهعنوان یک داور متخصص شناخته شوید.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.