تفاوت اعتراض و ابطال یا بطلان رأی داوری | کدام اصطلاح صحیح است؟

مقدمه

در داوری، دو اصطلاح «اعتراض به رأی داور» و «ابطال یا بطلان رأی داوری» زیاد به‌کار می‌رود. اما از نظر حقوقی و قانونی، آیا این دو معنا و آثار یکسان دارند؟ کدام واژه دقیق‌تر و صحیح‌تر است؟

اعتراض به رأی داور چیست؟

در قوانین آیین دادرسی مدنی ایران، بعد از صدور و ابلاغ رأی داور، اگر یکی از طرفین به رأی داوری معترض باشد، باید ظرف مهلت مقرر (معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ)، اعتراض خود را به دادگاه صالح تقدیم کند.
 اما هدف این اعتراض چیست؟
هدف اصلی این است که دادگاه بررسی کند آیا رأی داور مطابق قانون و مقررات صادر شده یا خیر.

تفاوت عمل حقوقی باطل و عمل حقوقی قابل ابطال

۱. عمل حقوقی باطل چیست؟
عمل حقوقی باطل، از ابتدا هیچ‌گونه اثر و اعتباری ندارد؛ یعنی گویی اصلاً وجود نداشته است. این نوع عمل حقوقی نیازی به طرح دعوا یا صدور حکم دادگاه برای بی‌اعتبار شدن ندارد، و هیچ‌کس نمی‌تواند به آن استناد کند.
نمونه:
اگر فردی قرارداد فروش مالی را منعقد کند که طبق قانون اصلاً نمی‌تواند موضوع معامله باشد (مثلاً فروش مواد مخدر)، این قرارداد از همان ابتدا «باطل» است و هیچ‌گونه تعهد یا حقی برای طرفین ایجاد نمی‌کند.

۲. عمل حقوقی قابل ابطال چیست؟
عمل حقوقی قابل ابطال، در ابتدا معتبر و دارای اثر حقوقی است؛ اما اگر شخص ذی‌نفع (یا طرفی که قانون به او این حق را داده) در مهلت و با تشریفات قانونی به دادگاه مراجعه کند و دادگاه وجود ایراد را احراز کند، این عمل حقوقی با صدور حکم «باطل» می‌شود و اثر خود را از دست می‌دهد.
نمونه:
اگر فردی به‌علت اکراه، قراردادی امضا کند، این قرارداد تا زمانی که دادگاه، به درخواست فرد ذی‌نفع، آن را ابطال نکند معتبر است و اثر دارد؛ اما پس از صدور حکم ابطال، بی‌اثر می‌شود.

بررسی ابطال یا بطلان رأی داوری؟

برخلاف آنچه در مورد یک عمل حقوقی باطل یا قابل ابطال در مورد عمل حقوقی گفته شد در مورد رای داوری باید به آیین دادرسی مدنی مراجعه کنیم در قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه فقط در صورتی رأی داور را «ابطال» می‌کند که یکی از موارد مندرج در ماده ۴۸۹ (مانند خروج داور از صلاحیت، مخالف بودن با قانون، انقضای مهلت، عدم صلاحیت داور و…) اثبات شود.
 پس «ابطال رأی داور» نتیجه بررسی دادگاه پس از اعتراض یکی از طرفین است؛ یعنی ابطال یا بطلان یک حالت حقوقی است که تنها با حکم دادگاه محقق می‌شود، نه صرفاً با درخواست طرف دعوا.
با ابطال رای داور بیشتر آشنا شوید.

کدام اصطلاح صحیح است؟

طبق قانون آیین دادرسی مدنی، واژه صحیح «درخواست ابطال رأی داور» است.
 در واقع، اعتراض به رأی داور مرحله اول است (یعنی اقدامی که معترض انجام می‌دهد)
 و ابطال یا بطلان، حکمی است که دادگاه در نتیجه اعتراض صادر می‌کند.

نکته کاربردی و جمع‌بندی

• اعتراض به رأی داور: اقدامی از سوی طرف محکوم علیه رأی داور است که ظرف مهلت قانونی به دادگاه صالح تقدیم می‌شود.
• ابطال رأی داور: حکمی که دادگاه صادر می‌کند، اگر دلایل قانونی برای بی‌اعتباری رأی داوری وجود داشته باشد.
• اصطلاح «ابطال» (نه بطلان و نه اعتراض صرف) صحیح‌ترین و متداول‌ترین واژه در رویه دادگاه‌های ایران است.
• صرف اعتراض، رأی داوری را باطل نمی‌کند؛ فقط دادگاه صلاحیت صدور حکم ابطال دارد.

نمونه رأی دادگاه

در یک پرونده، دادگاه اعلام کرد:
 «صرف اعتراض به رأی داور موجب بی‌اعتباری رأی نیست، بلکه دادگاه باید دلایل اعتراض را بررسی و در صورت وجود جهات قانونی، حکم به ابطال رأی داور صادر کند.»

سوالات متداول

۱. آیا با اعتراض، رأی داوری خودبه‌خود باطل می‌شود؟
خیر؛ تنها در صورت اثبات جهات قانونی و صدور حکم دادگاه، رأی داور ابطال می‌شود.

۲. اصطلاح بطلان رأی داور صحیح است؟
در متون قانونی، بیشتر از واژه «ابطال» استفاده شده و همان واژه صحیح‌تر است.

۳. در متن دادخواست چه بنویسم؛ اعتراض یا ابطال؟
بهتر است بنویسید: «درخواست ابطال رأی داور» و دلایل قانونی را ضمیمه کنید.

بخش مشاوره تخصصی

اگر نسبت به رأی داوری خود اعتراض دارید یا در خصوص ابطال رأی داوری سؤال دارید، همین حالا با من تماس بگیرید تا پرونده شما را تخصصی بررسی و بهترین راهکار را ارائه دهم.