شرایط صدور سفته و آثار عدم تکمیل مندرجات آن
سفته یا فتهطلب یکی از اسناد تجاری رایج در ایران است که بهموجب آن صادرکننده متعهد میشود مبلغ معینی را در موعد مقرر یا به محض مطالبه، به دارنده سفته بپردازد. قانون تجارت در ماده ۳۰۸ مقررات دقیقی برای صدور سفته تعیین کرده و هرگونه نقص در این مقررات میتواند وضعیت و اعتبار سفته را تغییر دهد.
شرایط اساسی صدور سفته
سفته علاوه بر مهر یا امضای صادرکننده باید دارای تاریخ باشد و اطلاعات زیر در آن درج شود:
- نام و نامخانوادگی صادرکننده
- نام و نامخانوادگی گیرنده وجه
- تاریخ پرداخت وجه (سررسید یا عندالمطالبه)
- تمبر مالیاتی
- مبلغ سفته بهصورت حروف و عدد
- امضاء یا مهر صادرکننده
این عناصر بیانگر تعهد صادرکننده هستند و تضمین میکنند که سفته بهعنوان سند تجاری معتبر باشد. اگر هر یک از این موارد بهدرستی نوشته نشود، سفته ممکن است از حالت سند تجاری خارج شده و تنها ارزش یک سند مدنی پیدا کند.
پیامدهای فقدان یا نقص مندرجات
- نبود امضا یا مهر: مهمترین رکن اعتبار سفته است. اگر سفته بدون امضا یا مهر صادر شود، از نظر قانونی سندیت ندارد و قابلیت پیگیری نخواهد داشت.
- نبود تاریخ پرداخت یا صدور: در صورت عدم درج تاریخ، سفته «عندالمطالبه» محسوب میشود؛ یعنی دارنده میتواند بلافاصله پس از صدور، وجه سفته را مطالبه کند. تاریخ رویت سفته نزد صادرکننده، تاریخ پرداخت آن تلقی میشود.
- نبود محل پرداخت: اگر در متن سفته محل پرداخت قید نشود، محل صدور سفته بهعنوان محل پرداخت فرض میشود.
- نبود محل صدور: سفته فاقد محل صدور هنوز معتبر است، ولی از مزایای سند تجاری بهرهمند نمیشود و مانند سند مدنی با آن برخورد میشود؛ در این حالت، محل ذکرشده کنار نام صادرکننده بهعنوان محل صدور درنظر گرفته میشود.
- نبود نام دارنده: اگر نام دارنده در سفته نوشته نشود، سفته در وجه حامل است. این بدان معناست که هر فردی که سفته را در دست دارد، مالک آن شناخته میشود و میتواند به صادرکننده مراجعه کند.
- نبود مبلغ: در نگاه اول، نبود مبلغ میتواند سفته را از اعتبار تجاری ساقط کند. اما رویه قضایی تصریح دارد که فقدان مبلغ مانع پذیرش دعوای دارنده سفته تا میزان مبلغ اسمی چاپشده در حاشیه سفته نیست؛ دارنده همچنان میتواند وجه مذکور در سفته را از صادرکننده مطالبه کند.
- عدم واخواست: واخواست به معنی اعتراض رسمی به عدم پرداخت است. اگر دارنده در مهلت مقرر سفته را واخواست نکند، تنها حق مراجعه به ظهرنویسها و ضامنان از بین میرود. اما دارنده همچنان میتواند وجه سفته را از صادرکننده مطالبه کند.
دیگر فروض و نکات عملی
- سفته سفید: در بسیاری از معاملات، صادرکننده سفته را بدون ذکر مبلغ یا تاریخ (سفته سفید) به طرف مقابل میدهد. این شیوه از نظر عرفی پذیرفته است، اما خطر سوءاستفاده را بالا میبرد و بهتر است دارنده هنگام تکمیل سفته، دقیقاً طبق توافق عمل کند.
- سفته ضمانتی: سفته میتواند بهعنوان تضمین انجام تعهد یا قراردادی استفاده شود. در این حالت، سفته نقش تضمینی دارد و دارنده نمیتواند آن را وصول کند مگر اینکه صادرکننده تعهد اصلی خود را انجام ندهد.
- انواع سررسید: سررسید سفته میتواند بهصورت «عندالمطالبه» (در زمان مطالبه)، «تاریخ معین» یا «به رؤیت» باشد. اگر تاریخ نوشته نشود، آن را به رؤیت تلقی میکنند؛ یعنی تاریخ ارائه سفته به صادرکننده، زمان پرداخت آن محسوب میشود.
- پشتنویسی: برای انتقال سفته یا ضمانت آن، پشتنویسی انجام میشود. پشتنویسی معمولاً برای سه منظور است: انتقال سفته به شخص دیگر، ضمانت پرداخت و وکالت برای وصول. در حالت وکالت، پشتنویس باید صریحاً قید کند که «جهت وکالت برای وصول» است.
سفته سفید امضا چیست و چه آثار حقوقی دارد؟
سفته سفید امضا به سفتهای گفته میشود که صادرکننده آن هنگام تحویل به دارنده، تمام یا بخشی از مندرجات اصلی (مانند مبلغ، تاریخ صدور یا سررسید) را خالی گذاشته و فقط آن را امضا یا مهر کرده است. در واقع، صادرکننده با این کار اختیار تکمیل سفته را به دارنده میدهد.
دلایل استفاده از سفته سفید امضا
در عرف معاملات و روابط کاری، سفته سفید امضا معمولاً در این موارد بهکار میرود:
- ضمانت استخدام یا کار: کارفرما برای اطمینان از حسن انجام تعهدات کارمند، از او سفته سفید امضا دریافت میکند.
- تضمین قراردادها: در قراردادهای مشارکت، پیمانکاری یا اجاره، طرفین گاهی برای تضمین انجام تعهدات، سفته سفید امضا میدهند.
- روابط تجاری مبتنی بر اعتماد: در برخی معاملات، طرفین به دلیل اعتماد متقابل، سفته را ناقص صادر میکنند تا در آینده بر اساس توافق تکمیل شود.
آثار حقوقی سفته سفید امضا
- اصل بر اعتبار سفته
طبق اصول حقوقی، امضای شخص در سند به معنای پذیرش مفاد آن است. بنابراین اگر صادرکننده سفتهای را امضا کند و سفید تحویل دهد، دارنده حق دارد مطابق توافق قبلی آن را تکمیل کند. - لزوم رعایت توافق
دارنده نمیتواند سفته را برخلاف توافق پر کند. در صورت سوءاستفاده، صادرکننده میتواند با ارائه دلایل و مدارک (مانند قرارداد یا رسید) اثبات کند که دارنده از حدود اختیار خود فراتر رفته است. - بار اثبات
اگر دارنده سفته سفید امضا آن را تکمیل کرده و مطالبه وجه کند، اصل بر صحت تکمیل سفته است. صادرکننده باید در دادگاه اثبات کند که تکمیل سفته بدون توافق یا خارج از حدود اختیار صورت گرفته است. - جنبه کیفری
صرف سفید گذاشتن مندرجات و تحویل سفته جرم محسوب نمیشود. اما اگر دارنده آن را برخلاف توافق پر کند و بخواهد سوءاستفاده کند، امکان طرح شکایت تحت عنوان «خیانت در امانت» وجود دارد. - امکان مطالبه وجه
اگر مبلغ و تاریخ توسط دارنده تکمیل و سفته ارائه شود، دارنده میتواند همانند سایر سفتهها اقدام به مطالبه وجه کند (اعم از از طریق دادگاه یا اجرای ثبت). - در خصوص مطالبه وجه سفته در این مقاله بیشتر بخوانید.
جمعبندی
صدور صحیح سفته مستلزم رعایت مقررات ماده ۳۰۸ قانون تجارت است. تکمیل دقیق نام صادرکننده و گیرنده، مبلغ، تاریخ، محل پرداخت و امضای صادرکننده اهمیت حیاتی دارد. نقص در هر یک از این موارد میتواند سفته را از حوزه اسناد تجاری خارج کرده و دارنده را از حقوقی مانند مراجعه به ضامنان و ظهرنویسان محروم سازد. بنابراین، توصیه میشود در تنظیم سفته دقت کافی به خرج داده و از صدور سفتههای سفید یا ناقص، حتی بهصورت ضمانتی، پرهیز شود.
در خصوص آشنایی با اسناد تجاری با مطالعه این مقالعه بیشتر بدانید.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.