صدور رأی داوری بدون حضور طرفین؛ آیا این رأی اعتبار دارد؟
یکی از پرسشهای مهم در دعاوی داوری، این است که اگر داور بدون اطلاع یا حضور یکی از طرفین اقدام به صدور رأی کند، آیا این رأی معتبر است؟ پاسخ این سؤال، بستگی مستقیمی به اصول بنیادین رسیدگی از جمله اصل تناظر، حق دفاع و رعایت دادرسی منصفانه دارد.
اصل تناظر در داوری یعنی چه؟
تناظر به زبان ساده یعنی هر طرف دعوا، بداند طرف مقابل چه میگوید و چه میخواهد، و بتواند به آن پاسخ دهد. این اصل، ریشه در عدالت دادرسی دارد و حتی در فرآیند داوری – که نسبت به دادگاه رسمی سادهتر و غیرتشریفاتیتر است – نیز باید رعایت شود.
بر اساس رویه قضایی و آموزههای حقوقی، داور مکلف است امکان دفاع مؤثر را برای هر دو طرف دعوا فراهم کند. اگر یکی از طرفین از جلسه بیاطلاع باشد یا فرصتی برای بیان دفاعیاتش نداشته باشد، اساساً اصل تناظر نقض شده و رأی صادرشده مشروعیت خود را از دست میدهد.
مبنای قانونی: ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی
مطابق ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر رأی داوری بدون رعایت مقررات داوری یا اصول دادرسی منصفانه صادر شود، قابل ابطال است. این ماده در بندهای مختلف خود، جهاتی را برای بطلان رأی برمیشمارد. در اینجا مهمترین بند، بند ۶ است:
«اگر رأی داور مخالف با مقررات موجد حق باشد... رأی داوری باطل و بلااثر خواهد بود.»
در کنار آن، ماده ۴۷۸ همین قانون تأکید میکند که داور باید در مدت قانونی اقدام به رسیدگی کند. اما اگر در این مدت، بدون اطلاع یکی از طرفین، رأیی صادر شود، نقض اصل تناظر، نقض مقررات موجد حق محسوب میشود.
رأی غیابی در داوری؛ تفاوت با دادگاه چیست؟
در نظام دادگاهی، رأی غیابی تعریف و سازوکار خاصی دارد؛ اما در داوری، چیزی بهنام «رأی غیابی» بهصورت رسمی پیشبینی نشده است به همین دلیل هم نهاد واخواهی در داوری نداریم . با این حال، اگر داور بدون دعوت طرف مقابل و بدون اعطای حق دفاع، رأی دهد، ماهیت آن رأی، غیابی و غیرمنصفانه است. در این موارد، دادگاه میتواند به استناد ماده ۴۸۹ آن را باطل کند. (چگونگی ابطال رای داور)
مثال واقعی و کاربردی:
فرض کنید در یک اختلاف پیمانکاری، کارفرما و پیمانکار توافق میکنند که موضوع اختلاف را به داور بسپارند. داور در زمان رسیدگی، صرفاً پیمانکار را دعوت میکند و به دلیل عدم دسترسی به کارفرما یا سهلانگاری، جلسهای بدون حضور یا اطلاع کارفرما برگزار میشود. داور نیز بدون شنیدن دفاعیات کارفرما، به نفع پیمانکار رأی میدهد. در این حالت، کارفرما هیچ فرصتی برای دفاع از خود نداشته و رأی صادره ناقض اصول بنیادین دادرسی است.
در چنین شرایطی، رأی داوری طبق بند ۶ ماده ۴۸۹، قابل ابطال است؛ زیرا هم اصل تناظر و هم حق شنیده شدن نقض شده است.
امکان واخواهی از رای داور و ابطال رأی داوری
هرچند برخلاف رای دادگاه ، رای داور قابل واخواهی نیست اما بر اساس ماده ۴۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی، طرفی که رأی داوری علیه او صادر شده، تا ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی فرصت دارد که دادخواست ابطال رأی را به دادگاه ارائه دهد. در مواردی که حضور وی در جلسه داوری فراهم نشده یا داور فرصت دفاع نداده باشد، دادگاه با بررسی دلایل میتواند رأی را ابطال کند.
جمعبندی: رعایت عدالت، شرط اعتبار رأی داوری است
رأی داوری برخلاف تصور رایج، تنها به شرطی معتبر است که فرآیند رسیدگی عادلانهای طی شده باشد. صدور رأی بدون حضور یکی از طرفین، بدون دعوت یا اطلاعرسانی صحیح، اساساً ناقض عدالت است. اگر شما یا موکلتان با چنین رأیی مواجه شدهاید، هنوز دیر نشده است.
🔸 با ارائه دادخواست ابطال رأی داوری بهموقع و استفاده از استدلالهای حقوقی قوی، میتوان در دادگاه، رأی داور را بیاعتبار کرد.
📌 مطالب مرتبط که پیشنهاد میکنیم حتماً مطالعه کنید:
اگر درگیر رأی داوریای هستید که بدون دعوت یا اطلاعتان صادر شده، یا بهنظرتان فرآیند رسیدگی ناعادلانه بوده، همین حالا با من تماس بگیرید. بهعنوان وکیل متخصص در داوری، آمادهام با بررسی دقیق پروندهتان، بهترین مسیر حقوقی را برای دفاع از حقتان ترسیم کنم.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.