صدور اجراییه چک
مقدمه
چک یکی از ستونهای معاملات روزمره است. وقتی وجه آن در سررسید پرداخت نشود و «برگشت» بخورد، قانون برای حمایت از دارنده مسیر کوتاهتری به نام اجراییه پیشبینی کرده است تا بینیاز از دادرسی طولانی، بتوان مبلغ را وصول کرد. این یادداشت، مبانی، شرایط، مراحل و نکات کلیدی صدور اجراییه را بهصورت خلاصه و روشن توضیح میدهد.
مبنای حقوقی
قانون صدور چک، چکهای عهده بانک را لازمالاجرا میشناسد؛ یعنی دارنده میتواند بدون صدور حکم محکومیت در دعوای عادی، تقاضای اجرا کند. دو مسیر وجود دارد:
- اجرای ثبت در اداره ثبت اسناد،
- اجراییه فوری دادگاه بر پایه اصلاحات ۱۳۹۷.
در روش دوم، پس از بررسی مدارک، دادگاه اجراییه صادر و به بدهکار ابلاغ میکند؛ او معمولاً ۱۰ روز فرصت دارد پرداخت کند، مالی معرفی کند یا رضایت دارنده را جلب کند. در غیر این صورت، پرونده به اجرای احکام میرود.
شرایط و مدارک لازم
- گواهی عدم پرداخت از بانک (ترجیحاً دارای کُد رهگیری) مبنای اقدام است.
- ارائه اصل چک به مرجع اجرا الزامی است.
- چک باید از نظر شکلی سالم باشد: سفیدامضا نباشد، شرط وصول در متن نداشته باشد و عباراتی مانند «بابت تضمین/امانت» روی آن درج نشده باشد؛ وجود این موارد مسیر اجراییه فوری را میبندد و باید از راه دعوای ماهوی اقدام کرد.
- در اجرای ثبت، بانک باید مطابقت امضای چک با نمونه حساب را تأیید کرده باشد.
در خصوص نکات صدور چک در این مقاله بیشتر بخوانید.
مرجع صالح: اجرای ثبت یا دادگاه؟
اجرای ثبت سریع و کمتشریفات است، با تشکیل پرونده در واحد اجرای اسناد رسمی آغاز میشود و بیشتر بر اموال رسمی و قابل استعلام (املاک، خودرو، حسابهای بانکی) تکیه دارد. اجراییه در هر دو مسیر فقط علیه صادرکننده/صاحب حساب صادر میشود.
اجراییه دادگاه از طریق ثبت الکترونیکی درخواست انجام میشود. شورا صلاحیت ندارد و مرجع، دادگاه عمومی حقوقی است. از نظر محلی، دارنده میتواند یکی از این سه محل را برگزیند: محل صدور چک، محل برگشت (بانک محالعلیه) یا محل اقامت بدهکار. دامنه اجرای احکام قضایی معمولاً برای توقیف انواع حقوق و اموال گستردهتر است.
در خصوص دادگاه صالح در این مقاله بیشتر بخوانید.
مراحل فشردهٔ اجرا
الف) اجرای ثبت
- دریافت گواهی عدم پرداخت و آمادهکردن اصل چک.
- مراجعه به اداره ثبت محل شعبهای که چک در آن برگشت خورده و تشکیل پرونده.
- بررسی مقدماتی و صدور اجراییه؛ سپس ابلاغ به بدهکار.
- مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت یا معرفی مال.
- در صورت امتناع: استعلام رسمی و توقیف حسابها، املاک و خودروها تا وصول طلب.
ب) اجراییه دادگاه
- دریافت گواهی عدم پرداخت دارای کُد رهگیری.
- تنظیم درخواست صدور اجراییه و ثبت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
- بررسی مدارک توسط دادگاه و صدور اجراییه.
- ابلاغ با مهلت ۱۰ روزه؛ سپس ارجاع به اجرای احکام و اقدامات قهری (توقیف اموال و…).
در خصوص اجرا مستقیم چک در این مقاله بیشتر بخوانید.
پس از ابلاغ: ابزارهای اجرا
اگر در مهلت قانونی پرداخت نشود، مرجع اجرا از طریق استعلامهای رسمی بهدنبال شناسایی و توقیف اموال میرود. در صورت لزوم، میتوان ممنوعالخروجی بدهکار را خواست و در نهایت، با رعایت تشریفات قانون محکومیتهای مالی، بازداشت او را پیگیری کرد. در همه حال، مستثنیات دین مانند منزل متعارف، اثاث ضروری و ابزار کار قابل توقیف نیست.
تفاوت با دعوای عادی
- سرعت و هزینه: اجراییه سریعتر و کمهزینهتر از دعوای مطالبه وجه است و امکان اطاله دادرسی برای بدهکار محدودتر است.
- دامنه مسئولیت: اجراییه فقط علیه صادرکننده/صاحب حساب صادر میشود؛ برای تعقیب ضامن یا ظهرنویس باید دعوای جداگانه طرح کرد.
- خسارت تأخیر تأدیه: در اجراییه معمولاً فقط اصل مبلغ (بههمراه هزینههای قانونی) قابل پیگیری است؛ اگر دریافت خسارت دیرکرد اهمیت ویژه دارد، طرح دعوای عادی مناسبتر است
قابلیت مطالبه خسارات تأخیر تأدیه: یکی از تفاوتهای چشمگیر، بحث دریافت خسارت دیرکرد یا همان خسارت تأخیر تأدیه است. در دعوای حقوقی معمول، دارنده چک میتواند مطالبه خسارت تأخیر از تاریخ سررسید تا روز پرداخت را (طبق نرخ تورم بانک مرکزی) درخواست کند و طبق رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، مبنای محاسبه این خسارت تاریخ مندرج در چک است اما در روش صدور اجراییه (چه ثبتی و چه از دادگاه)، چون رسیدگی ماهیتی انجام نمیشود، خسارت تأخیر تأدیه به وجه چک تعلق نمیگیرد.
پنج توصیه عملی
- چک را کامل و بدون شرط دریافت کنید؛ از سفیدامضا و قید «تضمین/امانت» بپرهیزید.
- بلافاصله پس از برگشت، گواهی عدم پرداخت را بگیرید و صحت اطلاعات و کُد رهگیری را کنترل کنید.
- اگر اجرای ثبت را آغاز کردید، لاشه چک در پرونده ضبط میشود؛ برای تغییر مسیر باید همان پرونده تعیینتکلیف شود.
- برای مسئول دانستن ضامن یا ظهرنویس، دادخواست جداگانه لازم است.
- روز یازدهم پس از ابلاغ، پیگیری فعال را شروع کنید تا از انتقال یا پنهانکردن اموال پیشگیری شود.
جمعبندی
صدور اجراییه میانبری مؤثر برای وصول چک برگشتی است. مسیر ثبت با تشریفات ساده و سرعت بیشتر، و مسیر دادگاه با دامنه اجرای وسیعتر در اختیار دارنده قرار دارد. اگر مدارک کامل، شروط شکلی رعایت و پیگیری بهموقع انجام شود، احتمال وصول سریع وجه بهطور چشمگیری افزایش مییابد. در پروندههای پیچیده یا مبالغ بالا، مشاوره با وکیل متخصص امور چک بهترین راه برای انتخاب استراتژی بهینه است.
در خصوص نحوه شکایت کیفری چک در این مقاله بیشتر بخوانید.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.