اعتبار امر مختومه رأی داور و رأی دادگاه؛ مبنای حقوقی و مصداق عملی
مقدمه
یکی از اصول بنیادین دادرسی منصفانه و نظم حقوقی، اصل اعتبار امر مختومه است؛ به این معنا که اگر دعوایی با همان اصحاب، موضوع و سبب یکبار مورد رسیدگی قرار گرفت و نسبت به آن رأی قطعی صادر شد، طرح مجدد همان دعوا مسموع نخواهد بود. این قاعده نهتنها در آرای دادگاهها، بلکه در خصوص آرای داوری نیز جاری است و ضامن قطعیت و استحکام روابط حقوقی و اقتصادی است.
اعتبار امر مختومه رأی دادگاه
۱. تعریف و مبنا:
در نظام حقوقی ایران، رأی قطعی دادگاه زمانی که میان همان اصحاب، درباره همان موضوع و با همان سبب صادر شده باشد، دارای اعتبار امر مختومه است و مانع از رسیدگی مجدد به همان دعوا خواهد بود.
مبنای این قاعده، بند ۶ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی است که مقرر میدارد:
«اگر دعوایی بین همان اصحاب و درباره همان موضوع و با همان سبب قبلاً رسیدگی شده و نسبت به آن رأی قطعی صادر شده باشد، دعوا قابل استماع نیست.»
۲. شرایط تحقق اعتبار امر مختومه:
برای استناد به امر مختومه، باید سه شرط زیر احراز شود:
- وحدت اصحاب دعوا (خواهان و خوانده)
- وحدت موضوع دعوا
- وحدت سبب دعوا (مبنای حقوقی طرح دعوا)
۳. آثار اعتبار امر مختومه رأی دادگاه:
- چنانچه این سه شرط احراز شود، هر دادگاه دیگری در هر مرحلهای از دادرسی با ایراد امر مختومه مواجه شده و مکلف به صدور قرار رد دعوا است.
- حتی اگر دادگاه بدون ایراد طرف مقابل نیز متوجه شود که دعوا دارای اعتبار امر مختومه است، مکلف به رد دعواست.
مثال واقعی از آرای دادگاه (سایت آراء قضایی)
نمونه رأی:
در رأی شماره ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۳۲۰۰۴۴۹ صادره از شعبه ۴۴ دادگاه تجدیدنظر استان تهران، آمده است:
«نظر به اینکه خواهان پیشتر با همین موضوع و طرفین، دعوایی را مطرح و نسبت به آن رأی قطعی صادر و به طرفین ابلاغ گردیده است، لذا با توجه به اعتبار امر مختومه، دعوای مجدد غیرقابل استماع تشخیص و قرار رد دعوا صادر میشود.»
منبع: سایت آراء قضایی – شماره پرونده ۹۲۰۹۹۷۰۲۲۳۲۰۰۴۴۹
اعتبار امر مختومه رأی داور
۱. جایگاه رأی داور در نظام حقوقی:
رأی داور در نظام حقوقی ایران، پس از ابلاغ و عدم اعتراض یا رد اعتراض در مهلت قانونی، قطعی محسوب میشود (مواد ۴۸۲ و ۴۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی). قانون به صراحت درباره اعتبار امر مختومه رأی داور حکمی نداده اما رویه قضایی و دکترین حقوقی بر این امر توافق دارند که رأی داور، مانند رأی دادگاه، دارای اعتبار امر مختومه است.
۲. تحلیل رویه قضایی:
در نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه آمده است:
«با توجه به قطعی و لازمالاجرا بودن رأی داور، دعوای مجدد با همان اصحاب، موضوع و سبب، قابلیت استماع ندارد و دادگاه مکلف به صدور قرار رد دعوا به اعتبار امر مختومه است.»
۳. نمونه آرای دادگاه در مورد رأی داور:
در رأی شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۲۴۰۰۷۲۵ شعبه ۲۴ دادگاه تجدیدنظر استان تهران آمده است:
«نظر به اینکه موضوع دعوا قبلاً به داوری ارجاع و نسبت به آن رأی قطعی صادر گردیده و خواهان دلیلی بر ابطال رأی داور ارائه نکرده است، با توجه به اعتبار امر مختومه، دادگاه قرار رد دعوا صادر میکند.»
شاید سوال شود آیا بعد از صدور رای داوری،می توان مجدد به داوری مراجعه کرد، که تحت عنوان تکرار پذیری داوری شناخته می شود.
برای مطالعه این موضوع کلیک کنید
جمعبندی و نتیجهگیری
- اعتبار امر مختومه رأی داور، همچون رأی قطعی دادگاه، مانع از طرح مجدد همان دعواست و از مهمترین ضمانتهای قطعیت و استحکام رأی داوری است.
- چنانچه یکی از طرفین پس از صدور رأی داور یا رأی قطعی دادگاه، مجدداً همان دعوا را مطرح کند، دادگاه مکلف به صدور قرار رد دعوا به اعتبار امر مختومه خواهد بود.
- تنها راه خروج از اعتبار امر مختومه، ابطال رأی داور در مهلت قانونی یا اثبات فقدان یکی از شرایط سهگانه (اصحاب، موضوع، سبب) است.
ارتباط با وکیل متخصص داوری
من، مهدی سلمانیان، وکیل پایه یک دادگستری و دانشآموخته ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تهران، سالهاست که به صورت تخصصی در حوزه داوری و ابطال رأی داوری فعالیت میکنم. برای مشاوره تخصصی درباره اعتبار رای داور و یا هر پرسش حقوقی مرتبط، از طریق سایت یا تماس تلفنی در خدمت شما هستم.
ارتباط با من
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.