انتخاب داور در قراردادها؛ راهنمای جامع و کاربردی برای موکلان
مقدمه: چرا انتخاب داور اینقدر مهم است؟
در بسیاری از قراردادها، طرفین برای سرعت و سادگی حل اختلاف، شرط داوری میگذارند؛ اما فقط درج یک جمله مثل «در صورت اختلاف، داوری حلوفصل میکند» کافی نیست. مهمترین دغدغه، انتخاب داور است. انتخاب نادرست داور میتواند به پیچیدگی و حتی بیاعتباری داوری بیانجامد. پس اگر به فکر درج شرط داوری هستید یا با اختلاف مواجه شدهاید، حتماً این راهنما را بخوانید.
۱. انتخاب داور معین در قرارداد (داور نامبرده)
منظور از داور معین چیست؟
یعنی طرفین همان ابتدا نام یک یا چند نفر داور را (مثلاً در متن قرارداد یا یک توافق جداگانه) به صراحت ذکر میکنند و تعهد میدهند که اختلاف خود را به آن شخص یا اشخاص ارجاع دهند.
مبنای قانونی:
مطابق ماده ۴۵۵ و ۴۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، طرفین میتوانند در قرارداد اصلی یا قرارداد جداگانه، داور یا داوران خود را حتی قبل از بروز اختلاف تعیین نمایند.
آثار این انتخاب:
- شفافیت و جلوگیری از اختلاف بعدی درباره انتخاب داور
- تسریع در روند داوری، چون نیازی به رایزنی یا مراجعه به دادگاه نیست
- داوری با شخص مورد اعتماد هر دو طرف انجام میشود
اگر داور معین نپذیرد یا نتواند داوری کند چه میشود؟
بر اساس ماده ۴۶۳، اگر شخصی که به عنوان داور معین شده نخواهد یا نتواند داوری کند و طرفین به داور جدیدی تراضی نکنند، موضوع اختلاف به دادگاه صالح باز میگردد و دادگاه به اختلاف رسیدگی خواهد کرد. بنابراین انتخاب داور معین فقط در صورتی کارآمد است که فرد منتخب، صلاحیت و آمادگی لازم را داشته باشد.
۲. وقتی داور معین نیست؛ نحوه تعیین داور توسط طرفین یا دادگاه
خیلی وقتها قرارداد فقط کلی به داوری اشاره میکند ولی نام داور مشخص نشده است.
در این حالت، طبق مواد ۴۵۹، ۴۶۰ و ۴۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی روند زیر پیشبینی شده است:
- هر طرف باید یک داور اختصاصی معرفی کند (معمولاً با اظهارنامه رسمی)
- پس از معرفی داوران اختصاصی، هر دو داور یک نفر داور سوم (داور مرضیالطرفین) را انتخاب میکنند
- اگر طرف مقابل داور معرفی نکند، یا بر سر داور سوم توافق نشود، هر یک از طرفین میتواند برای تعیین داور یا داور سوم به دادگاه صلاحیتدار مراجعه کند
مهلتها:
- طبق ماده ۴۵۹، طرف مقابل باید ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه، داور خود را معرفی کند
- اگر این کار را نکند یا توافق نشود، دادگاه وارد عمل میشود و داور را تعیین میکند
۳. انتخاب داور توسط دادگاه؛ در چه مواردی اتفاق میافتد؟
در موارد زیر انتخاب داور به دادگاه سپرده میشود:
- اگر در قرارداد، داور معین نشده و طرفین بر انتخاب داور به توافق نرسند
- اگر یکی از طرفین داور خود را معرفی نکند یا نسبت به داور سوم توافق نشود
- اگر انتخاب داور به شخص ثالثی واگذار شده و آن شخص امتناع یا غیبت کند (ماده ۴۶۰)
- اگر داور منتخب فوت یا استعفا دهد و طرف نامبرده حاضر به معرفی جانشین نشود
فرآیند دادگاه:
بر اساس ماده ۴۶۷، دادگاه مکلف است حداقل از بین دو برابر تعداد مورد نیاز، داور یا داوران را (از میان افراد واجد شرایط) به قید قرعه تعیین کند.
ابلاغ و قبولی داوران:
پس از انتخاب، دادگاه باید قبولی داوران را اخذ کند (ماده ۴۶۵ و ۴۶۸). مدت داوری هم از تاریخ ابلاغ رسمی شروع میشود.
۴. شرایط و صلاحیت داوران؛ چه کسانی نمیتوانند داور شوند؟
طبق مواد ۴۶۶، ۴۶۹ و ۴۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی اشخاص زیر را بدون رضایت طرفین نمی توان به عنوان داور انتخاب کرد:
- اشخاص فاقد اهلیت قانونی
- کسانی که به موجب حکم دادگاه از داوری محروم شدهاند
- افراد کمتر از ۲۵ سال
- کسانی که ذینفع یا دارای نسبت خانوادگی خاص با اصحاب دعوا هستند
- کارمندان دولت در حوزه مأموریتشان
نکته مهم : اشخاص زیر ممنوعیت مطلق دارند و حتی به رضایت طرفین هم نمی توانند به عنوان داور انتخاب شوند:
- قضات و کارمندان شاغل محاکم قضایی
نکته مهم:
داور باید قبولی خود را به صورت رسمی اعلام کند تا فرآیند داوری قانونی شود.
۵. نکات کلیدی و پرسشهای متداول در انتخاب داور
- آیا میتوان داور زن یا با تخصص خاص انتخاب کرد؟
بله، محدودیتی وجود ندارد به شرط داشتن شرایط قانونی. - آیا میتوان داور را عزل کرد؟
فقط با رضایت کتبی طرفین پس از تعیین داور، عزل ممکن است (ماده ۴۷۲). - اگر داوری که دادگاه انتخاب کرده استعفا دهد یا از صدور رأی امتناع کند چه میشود؟
مطابق ماده ۴۷۳ و ۴۷۴، طرف دیگر میتواند تقاضای تعیین داور جدید از دادگاه کند. - آیا شخص ثالث میتواند داور باشد یا انتخاب کند؟
طرفین میتوانند انتخاب داور را به شخص ثالث واگذار کنند (تبصره ماده ۴۵۵).
۶. نقش وکیل و مشاور حقوقی در انتخاب داور
مشاوره با وکیل متخصص در هنگام تنظیم قرارداد یا هنگام بروز اختلاف، تضمین میکند که:
- داور واجد شرایط و بیطرف انتخاب شود
- اگر توافق نشد، وکیل مهلتها و تشریفات را رعایت کند تا حق شما تضییع نشود
- وکیل میتواند با طرح صحیح تقاضا یا اعتراض، انتخاب داور توسط دادگاه را به نفع شما پیش ببرد
جمعبندی و دعوت به اقدام (CTA)
انتخاب داور اولین و مهمترین گام برای داوری موفق است.
یک تصمیم اشتباه در همین نقطه ممکن است کل مسیر رسیدگی را بینتیجه یا حتی قرارداد داوری را بیاعتبار کند.
پیشنهاد میکنیم قبل از امضای قرارداد یا در صورت بروز اختلاف، حتماً از مشاوره وکیل متخصص داوری بهرهمند شوید.
برای دریافت مشاوره حقوقی دقیق و انتخاب مطمئن داور، همین حالا با دفتر ما تماس بگیرید.
انتخاب داور در قرارداد اهمیت زیادی دارد. این راهنما به زبان ساده، مراحل انتخاب داور، نقش دادگاه و نکات حقوقی مهم را برای حل اختلافات قراردادی توضیح میدهد.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.