تفسیر شرط داوری؛ وقتی اختلاف، از متن شرط آغاز میشود
مقدمه
در قراردادهای تجاری و حقوقی، شرط داوری همیشه بهعنوان راهی برای حل اختلاف خارج از دادگاه مورد توجه قرار میگیرد. اما همین شرط اگر بهدرستی نوشته نشده یا مبهم باشد، ممکن است نهتنها باعث رفع اختلاف نشود، بلکه خود منشأ اختلافی تازه شود. تفسیر شرط داوری در رویه دادگاهها و دکترین حقوقی ایران، اهمیت بسیار زیادی دارد و نمونههای متعددی از آرای دادگاههای تجدیدنظر وجود دارد که صرفاً حول همین موضوع صادر شدهاند.
اهمیت تفسیر شرط داوری
۱. شرط داوری تنها زمانی میتواند اختلاف را حل کند که مفاد آن روشن باشد.
۲. اگر محدوده و قلمرو شرط داوری مبهم باشد، داور و دادگاه باید با تفسیر آن، تکلیف طرفین را مشخص کنند.
۳. بسیاری از اختلافات، صرفاً به علت ابهام یا کلیگویی شرط داوری، وارد دادگاه میشوند.
اصول و معیارهای تفسیر شرط داوری (برگرفته از مقاله)
- اصل صحت: مطابق اصل صحت قراردادها، شرط داوری باید تا حد امکان معتبر فرض شود، مگر اینکه خلاف آن اثبات شود.
- تفسیر مضیق یا موسع؟
معمولاً شرط داوری به طور مضیق (محدود) تفسیر میشود؛ یعنی فقط موضوعاتی که صراحتاً ذکر شده یا به روشنی داخل شرط داوری هستند، قابل ارجاع به داوریاند. اما رویه بینالمللی و برخی آراء جدید داخلی، در موارد تردید یا سکوت شرط، گرایش به تفسیر موسع (گسترده) دارند تا داوری منتفی نشود. - اراده مشترک طرفین: اصل مهم در تفسیر شرط داوری، کشف اراده واقعی طرفین است؛ حتی اگر نیاز باشد به مذاکرات قبل از قرارداد یا رفتار طرفین استناد شود.
- استناد به عرف و قواعد تکمیلی: در صورت ابهام، عرف تجاری و قواعد مکمل حقوقی میتواند راهگشا باشد.
- صلاحیت داور در تفسیر شرط: در برخی موارد، خود داور این اختیار را دارد که در خصوص شمول یا عدم شمول اختلاف به داوری نظر بدهد (اصل "صلاحیت بر صلاحیت).
چالشهای رایج در تفسیر شرط داوری
- عبارات کلی مثل «کلیه اختلافات» یا «اختلافات ناشی از تفسیر قرارداد»:
اگر شرط داوری فقط اختلافات ناشی از تفسیر را به داوری ارجاع دهد، دعاوی مطالبه وجه یا فسخ مشمول داوری نیستند. بالعکس، اگر نوشته شده باشد «کلیه اختلافات ناشی از قرارداد»، تفسیر موسع غالب است و بیشتر دعاوی را در برمیگیرد. - عدم تعیین داور یا مرجع داوری:
اگر فقط اصل داوری ذکر شود، طبق قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه داور را تعیین میکند. - تعارض با قواعد آمره:
دعاوی راجع به ورشکستگی یا نکاح و طلاق حتی با شرط داوری قابل ارجاع به داور نیستند.
نمونه آراء دادگاهها درباره تفسیر شرط داوری
- رأی تجدیدنظر تهران ۹۸۰۹۹۷۲۲۲۰۵۰۰۴۷۰
دادگاه تفسیر کرد که اگر شرط داوری فقط درباره تفسیر قرارداد باشد، دعاوی مالی یا فسخ قرارداد خارج از قلمرو داوری است و دادگاه صالح است. - رأی شعبه ۱۰ تجدیدنظر اصفهان ۹۴۰۹۹۷۲۶۱۶۰۰۰۵۶۵
با استناد به مذاکرات مقدماتی، شرط داوری را شامل تمام اختلافات ناشی از قرارداد دانست و تفسیر موسع را پذیرفت.
در ادامه یک نمونه شرط داوری کاملاً حرفهای، حقوقی و قابل استناد مطابق قوانین ایران و با لحاظ توصیههای منابع معتبر حقوقی (از جمله کتابهای حقوق داوری، آیین دادرسی مدنی و توصیههای دکترین و مراکز داوری داخلی) آماده کرده ایم:
نمونه شرط داوری پیشنهادی:
شرط داوری
کلیه اختلافات، دعاوی و مطالبات ناشی از این قرارداد یا مرتبط با آن، از جمله تفسیر، اجرا، فسخ، مطالبه خسارت و غیره، ابتدا از طریق مذاکره مستقیم طرفین و در صورت عدم حصول توافق، مطابق مفاد این شرط، به داوری ارجاع خواهد شد.
هر یک از طرفین باید ظرف ۱۰ روز پس از درخواست کتبی طرف مقابل برای حل اختلاف از طریق داوری، یک داور مرضیالطرف خود را معرفی کند. داوران منتخب ظرف ۷ روز پس از قبول داوری، یک نفر داور سوم (سرداور) را با توافق تعیین خواهند کرد. در صورت عدم توافق، تعیین داور سوم طبق ماده ۴۶۰ و ۴۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی از طریق دادگاه صالح انجام میشود.
داور یا هیأت داوری مکلف است ظرف مدت سه ماه از تاریخ قبول داوری، نسبت به موضوع اختلاف اتخاذ تصمیم و رأی خود را با ذکر مستندات و دلایل صادر کند. این مدت با توافق کتبی طرفین قابل تمدید است.
رأی داور/داوران برای طرفین قطعی و لازمالاجرا بوده و در صورت لزوم، اجراییه آن از دادگاه صلاحیتدار (مطابق ماده ۴۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی) اخذ خواهد شد.
هزینه داوری (اعم از حقالزحمه داوران و سایر هزینههای لازم) بالمناصفه میان طرفین تقسیم میشود، مگر داور در رأی خود ترتیب دیگری را مقرر دارد.
در موارد سکوت یا ابهام این شرط، مقررات باب هفتم قانون آیین دادرسی مدنی و سایر قوانین مربوط، ملاک عمل خواهد بود.
- نکته مهم:
- این شرط را میتوان بر اساس نیاز هر قرارداد شخصیسازی و تکمیل کرد (مثلاً تعیین مرجع داوری مانند مرکز داوری اتاق بازرگانی، تعیین زبان یا محل داوری برای قراردادهای بینالمللی و ...).
- متن بالا از لحاظ حقوقی جامع است و همزمان شفاف، عملی و مطابق رویه دادگاههای ایران نوشته شده است.
نکات کلیدی برای جلوگیری از اختلاف در تفسیر شرط داوری
- شرط داوری را واضح، دقیق و متناسب با نیاز قرارداد بنویسید.
- محدوده شمول شرط (نوع دعاوی و اختلافات) را دقیقاً مشخص کنید.
- حتیالامکان مرجع داوری یا داور را تعیین نمایید.
- از عباراتی استفاده کنید که سوءتفاهم ایجاد نکند (مانند: «تمام اختلافات ناشی از اجرای قرارداد»).
جمعبندی و توصیه حقوقی
تفسیر شرط داوری شاید در نگاه اول ساده بهنظر برسد، اما کوچکترین ابهام در این بند میتواند موجب سالها اختلاف و هزینه شود. برای جلوگیری از چالشهای بعدی، قبل از نوشتن یا امضای قرارداد با شرط داوری، حتماً با وکیل متخصص مشورت کنید تا اراده واقعی شما دقیقاً منعکس و اختلافات احتمالی به حداقل برسد.
مشاوره تخصصی تفسیر شرط داوری
اگر شرط داوری قرارداد شما مبهم است یا نیاز به تفسیر دقیق و دفاع در دادگاه دارید، همین حالا برای مشاوره با ما تماس بگیرید.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.