📌 آیا شرط داوری قابل انتقال است؟
بررسی انتقال ارادی و قهری شرط داوری در حقوق ایران
یکی از پرسشهای مهم در روابط قراردادی این است که اگر قراردادی دارای شرط داوری باشد، آیا با انتقال آن قرارداد به شخص دیگر، شرط داوری نیز به منتقلالیه سرایت میکند یا نه؟
برای پاسخ، باید تفاوت بین انتقال ارادی (مثل صلح یا فروش قرارداد) و انتقال قهری (مثل ارث) را در نظر گرفت و از منظر حقوق ایران بررسی کرد.
✅ ۱. شرط داوری؛ تابع قرارداد یا قراردادی مستقل؟
گرچه شرط داوری معمولاً در متن قراردادهای اصلی درج میشود، اما در حقوق ایران این شرط بهنوعی دارای ماهیت مستقل است.
مقررات مربوط به داوری (مواد ۴۵۴ تا ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی) یک رژیم حقوقی خاص و جداگانه برای داوری پیشبینی کردهاند. از همین رو، شرط داوری با اینکه به قرارداد اصلی متصل است، همیشه تابع آن نیست. این ویژگی در تحلیل قابلیت انتقال شرط داوری اهمیت زیادی دارد.
⚰️ ۲. آیا شرط داوری با فوت منتقل میشود؟ (انتقال قهری)
مطابق ماده ۴۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی:
«با فوت یکی از طرفین، داوری زایل میشود.»
این ماده نشان میدهد که در صورت فوت یکی از طرفین، شرط داوری به وراث او منتقل نمیشود. دلیل آن، این است که داوری یک نهاد مبتنی بر اعتماد شخصی طرفین تلقی میشود و برخلاف تعهدات مالی، قائم به شخص است.
اما نکتهای که در اینجا باید به آن توجه شود، تفکیک میان دو حالت مختلف است:
- اگر داور مشخصی در قرارداد تعیین شده باشد، شخصیت طرفین اهمیت بیشتری پیدا میکند و با فوت یکی از آنها، فرض شخصی بودن داوری تقویت میشود.
- اگر صرفاً شرط داوری بهصورت کلی درج شده باشد و هنوز داوری شروع نشده یا داوری تعیین نشده باشد، ممکن است بتوان استدلال کرد که این شرط، بهخودیخود قائم به شخص نیست و قابل انتقال به وراث است.
با این حال، چون ماده ۴۸۱ بهطور صریح داوری را با فوت از بینرفته تلقی میکند، حتی در حالت دوم نیز این تحلیل با چالش قانونی روبهروست و در رویه قضایی نیز معمولاً تداوم داوری پس از فوت پذیرفته نمیشود.
بنابراین، اگر شخصی که در قرارداد شرط داوری را پذیرفته فوت کند، نه داور باقی میماند و نه ورثه مکلف به ادامه داوری خواهند بود.
🤝 ۳. اگر قرارداد داوری فروخته یا صلح شود، چه میشود؟ (انتقال ارادی)
در مواردی که قرارداد بهصورت ارادی از طرفی به دیگری واگذار میشود، مثلاً در قالب فروش، صلح، هبه یا انتقال دیون و مطالبات، وضعیت کمی متفاوت است.
📌 در قوانین ایران (چه قانون مدنی، چه آیین دادرسی مدنی) هیچ حکم صریحی در مورد انتقال شرط داوری در چنین حالاتی وجود ندارد.
با این حال، چند نکته قابل توجه است:
- از آنجا که شرط داوری ماهیتاً قراردادی مستقل دارد، نمیتوان آن را بهصورت خودکار و بدون تصریح، قابل انتقال دانست؛
- اگر در متن قرارداد یا توافق انتقال، صراحتاً ذکر شود که شرط داوری نیز منتقل میشود، آن شرط به منتقلالیه هم تسری پیدا میکند؛
- در صورت سکوت طرفین در این خصوص، نمیتوان بهطور قطعی گفت که شخص جدید (مثلاً خریدار قرارداد) ملزم به داوری است.
این موضوع یکی از مباحث قابل مناقشه در حقوق داوری می باشد و امکان دارد یکی از موجبات ابطال رای داوری باشد که به نفع یا علیه شما صادر شده باشد که در این پست به صورت کامل به توضیح آن پرداخته شده است.(لطفا کلیک کنید)
🧩 جمعبندی نهایی:
نوع انتقال سرایت شرط داوری؟ توضیح
| فوت (ارث) | ❌ خیر | ماده ۴۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی – داوری با فوت زایل میشود
| فروش، صلح، هبه و... | ✅ فقط در صورت تصریح | چون شرط داوری قراردادی مستقل است، در صورت سکوت، منتقل نمیشود
🔹 نتیجه: شرط داوری تنها در صورتی به اشخاص دیگر منتقل میشود که اراده صریح طرفین بر آن تعلق گرفته باشد. در غیر این صورت، قابل انتقال نیست؛ چه به وراث، چه به انتقال ارادی.(این پاسخ قطعی نیست و تحلیل های دیگر وجود دارد و بستگی به عوامل دیگری از جمله نوع قرارداد و شروط دیگر قراردادی و تعهدات موجود در قرارداد نیز دارد)
ارتباط با وکیل برای مشاوره تخصصی در زمینه داوری
مسائل مربوط به شرط داوری، انتقال آن و آثار حقوقی ناشی از تغییر طرفین قرارداد، از جمله موضوعاتی است که تحلیل دقیق و بررسی موردی میطلبد. برای دریافت مشاوره حقوقی دقیق، بررسی قراردادها و دفاع از حقوق شما در فرآیند داوری، میتوانید با ما در تماس باشید.
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.