اثر رأی داور نسبت به ثالث چیست؟ (راهنمای جامع حقوقی)

یکی از پرسش‌های پرتکرار در حوزه داوری حقوقی، «اثر رأی داور نسبت به ثالث» است. اینکه آیا رأی صادر شده توسط داور می‌تواند بر حقوق فردی که در فرآیند داوری حضور نداشته است اثر بگذارد؟ در این مقاله، به تحلیل حقوقی کامل این موضوع، با استفاده از آرای قضایی معتبر و دکترین حقوقی خواهیم پرداخت. همچنین به بررسی ارتباط این موضوع با ابطال رأی داوری می‌پردازیم.

مفهوم اثر نسبی رأی داور

طبق ماده ۴۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی:

«رأی داور تنها نسبت به طرفین دعوا، اشخاصی که در تعیین داور مشارکت داشته‌اند و قائم‌مقام آنان معتبر است.»

به بیان ساده‌تر، رأی داوری یک رأی خصوصی و قراردادی است و تنها برای کسانی معتبر است که در فرآیند داوری شرکت داشته یا با آن توافق کرده‌اند. به این اصل «اثر نسبی رأی داوری» گفته می‌شود (مقاله اثر نسبی رأی داور، مجله حقوقی دانشگاه تهران).

حقوق ثالث در فرآیند داوری

ثالث شخصی است که نه در تعیین داور مشارکت داشته و نه رضایت خود را برای داوری اعلام کرده است. در این حالت، رأی داوری هیچگونه اثر حقوقی علیه او نخواهد داشت. به همین دلیل، ورود ثالث به داوری بدون رضایت کتبی و صریح او ممنوع است.

شرایط قانونی جلب ثالث به داوری

بر اساس ماده ۴۷۵ قانون آیین دادرسی مدنی:

«اگر شخص ثالثی وارد دعوا شود یا به داوری جلب گردد، باید با طرفین دعوای اصلی در ارجاع امر به داوری و تعیین داور تراضی کند.»

اگر چنین رضایتی وجود نداشته باشد، هرگونه اقدام داور در خصوص حقوق ثالث غیرقانونی بوده و از جهات مهم ابطال رأی داوری محسوب می‌شود.

رابطه اثر نسبی رأی داوری و ابطال آن

در رویه قضایی، یکی از جهات شایع ابطال رأی داوری طبق بند ۲ ماده ۴۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی، رسیدگی داور به موضوعات مربوط به اشخاص ثالث بدون کسب رضایت آنان است.

نمونه آرای دادگاه‌ها در زمینه اثر نسبی رأی داور

برای روشن‌تر شدن موضوع، به چند نمونه از آرای دادگاه‌ها اشاره می‌کنیم:

رأی دادگاه تجدیدنظر استان تهران - شماره دادنامه ۹۷۰۹۹۷۰۲۲۰۲۰۰۳۲۷:

«شخص ثالثی که رضایت خود را برای داوری اعلام نکرده است، تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند توسط رأی داوری متعهد شود.»

رأی شعبه ۱۲ دادگاه عمومی حقوقی تهران - شماره دادنامه ۹۸۰۹۹۷۲۱۲۲۰۰۰۸۳۳:

«عدم تراضی ثالث برای داوری، موجب ابطال رأی داوری خواهد شد و دادگاه رأی صادر شده را باطل اعلام می‌کند.»

رأی شعبه ۳۳ دادگاه عمومی حقوقی مشهد - شماره دادنامه ۹۶۰۹۹۷۲۱۳۳۳۰۰۶۷۲:

«اصل بر این است که داور صلاحیت رسیدگی به حقوق ثالث را بدون رضایت صریح و کتبی وی ندارد.»

اهمیت موضوع در ابطال رأی داوری

توجه به اصل اثر نسبی رأی داوری نه تنها برای حفظ حقوق ثالث بلکه برای جلوگیری از ابطال رأی داوری حائز اهمیت است. متخصصان حقوقی همچون مهدی سلمانیان (وکیل پایه یک دادگستری و متخصص در امور داوری و دعاوی ابطال رأی داوری) بر لزوم رعایت دقیق این اصل تأکید دارند.

سوالات متداول (FAQ)

آیا رأی داور علیه ثالث قابل اجرا است؟
خیر، بدون رضایت کتبی ثالث، رأی داوری فاقد اثر اجرایی علیه او است.
آیا اعتراض ثالث مقید به مهلت بیست روزه است؟

خیر چون داوری به رضایت ثالث نبوده است لذا او محدود به رعایت مهلت بیست روزه نیست

چگونه می‌توان رأی داوری که حقوق ثالث را نقض کرده ابطال کرد؟
ثالث می‌تواند به استناد ماده ۴۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی، ابطال رأی را در دادگاه درخواست کند.

آیا اعتراض ثالث در داوری ممکن است؟
بله، ثالث می‌تواند در صورت نقض حقوقش توسط رأی داوری، از طریق اعتراض ثالث حقوق خود را پیگیری کند.

نتیجه‌گیری

رعایت اصل اثر نسبی رأی داوری و اخذ رضایت ثالث از شروط ضروری برای صدور یک رأی معتبر است. با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع ابطال رأی داوری، مشورت با متخصصان داوری و حقوقی مانند وکلای متخصص در این حوزه، مانند مهدی سلمانیان، توصیه می‌شود.

نیاز به مشاوره تخصصی درباره اثر رأی داور نسبت به ثالث و ابطال رأی داوری دارید؟

اگر در موضوعات حقوقی مرتبط با داوری یا ابطال رأی داوری سوال یا مشکلی دارید، من، مهدی سلمانیان، وکیل پایه یک دادگستری و متخصص دعاوی داوری، آماده ارائه مشاوره تخصصی و دقیق به شما هستم.

برای دریافت مشاوره تخصصی و سریع، همین حالا از طریق صفحه تماس با من در سایت اقدام کنید.

حفظ حقوق شما هدف اصلی من است و در کنار شما خواهم بود.