ضمانتنامه شرکتی چیست؟ راهنمای کامل وکیل برای کاهش ریسک قراردادهای تجاری
مقدمه
در قراردادهای تجاری، بزرگترین دغدغه کارفرمایان و شرکتها این است که طرف مقابل در انجام تعهدات کوتاهی نکند. از همینجا نقش «ضمانتنامه شرکتی» آغاز میشود. ضمانتنامه شرکتی یکی از ابزارهای بسیار مهم در معاملات B2B است که در پروژههای پیمانکاری، خرید و فروش عمده، قراردادهای ساخت، فناوری و حتی قراردادهای خدمات مورد استفاده قرار میگیرد.
با وجود کاربرد گسترده ضمانتنامه، بسیاری از مدیران شرکتها از تفاوت آن با ضمانتنامه بانکی، حدود مسئولیت ضامن، قابلیت اجرا، نحوه مطالبه و ریسکهای آن آگاهی دقیقی ندارند؛ همین موضوع باعث طرح دعاوی سنگین خسارت یا عدم ایفای تعهد میشود.
بهعنوان وکیل قراردادها، در این مقاله همه نکات ضروری مربوط به ضمانتنامه شرکتی را بهصورت کاملاً کاربردی و قابل استفاده برای شرکتها و مدیران توضیح میدهم.
برای مطالعه بیشتر در خصوص ضمانت نامه شرکتی به مقاله ذیل مراجعه نمایید.
بخش ۱ – ضمانتنامه شرکتی چیست؟
ضمانتنامه شرکتی تعهدی است که یک شرکت یا مؤسسه بهعنوان «ضامن» صادر میکند تا اجرای صحیح تعهدات قرارداد توسط متعهد اصلی را تضمین کند. این نوع ضمانت معمولاً بهصورت یک سند مالی ـ حقوقی صادر میشود و در آن شرکت ضامن متعهد میشود در صورت عدم ایفای تعهدات توسط متعهد، خسارتها را جبران یا تعهدات را انجام دهد.
مشخصههای کلیدی ضمانتنامه شرکتی:
- صادرکننده آن یک شرکت خصوصی یا تجاری است (نه بانک)
- بازگشتپذیر نیست مگر با رضایت ذینفع
- معمولاً با امضا و مهر شرکت معتبر میشود
- میتواند محدود یا نامحدود باشد
- ممکن است مبلغ مشخص یا نامشخص داشته باشد
بخش ۲ – ضمانتنامه شرکتی چه تفاوتی با ضمانتنامه بانکی دارد؟
تفاوت ماهوی
- ضمانتنامه بانکی: تعهد مستقل، قطعی و بدون شرط که بانک بلافاصله باید پرداخت کند.
- ضمانتنامه شرکتی: تابع قرارداد اصلی و معمولاً غیرمستقل؛ یعنی شرکت میتواند نسبت به تخلفات اعتراض کند.
تفاوت سطح ریسک
- ریسک ضمانتنامه بانکی: بسیار پایین
- ریسک ضمانتنامه شرکتی: متوسط تا بالا (بسته به اعتبار مالی شرکت ضامن)
تفاوت قابلیت اجرا
- ضمانتنامه بانکی نیاز به اثبات ندارد؛ مطالبه آن تقریباً فوری است
- ضمانتنامه شرکتی ممکن است نیاز به طرح دعوا برای وصول داشته باشد
به همین دلیل، در پروژههای سنگین معمولاً بانکها ضامن هستند؛ اما در پروژههای متوسط و کوچک، شرکتها ضمانتنامه شرکتی میدهند.
بخش ۳ – انواع ضمانتنامه شرکتی
در حوزه تجارت و پیمانکاری، ضمانتنامههای شرکتی به چند دسته تقسیم میشوند:
- ضمانتنامه حسن انجام کار
- ضمانتنامه پیشپرداخت
- ضمانتنامه شرکت در مناقصه
- ضمانتنامه انجام تعهدات
- ضمانتنامه پرداخت
- ضمانتنامه تحویل کالا یا تجهیزات
- ضمانتنامه گارانتی خدمات
هرکدام از این ضمانتها شرایط، مدت و مبلغ متفاوتی دارند و باید با دقت در قرارداد تعریف شوند.
بخش ۴ – عناصر ضروری در تنظیم ضمانتنامه شرکتی
برای جلوگیری از اختلاف، ضمانتنامه باید حتماً شامل موارد زیر باشد:
- مشخصات کامل شرکت ضامن
- مشخصات قرارداد اصلی
- محدوده و نوع تعهدات تضمینشده
- مبلغ ضمانتنامه و سقف مسئولیت
- مدت و تاریخ انقضا
- شرایط و نحوه مطالبه
- موارد فسخ ضمانتنامه
- امضای مجاز و مهر شرکت
- پیوستها و مستندات
عدم درج هر یک از این موارد، ریسک دعوا یا عدم وصول خسارت را افزایش میدهد.
بخش ۵ – ضمانتنامه شرکتی از نظر قانون چه جایگاهی دارد؟
در حقوق ایران، ضمانتنامه شرکتی هم ماهیت قراردادی دارد و هم تابع قواعد ضمان.
ماده ۶۸۴ قانون مدنی، ضمان را «انتقال دین از ذمه مدیون به ذمه ضامن» میداند؛ اما در ضمانتهای شرکتی معمولاً «تعهد به ایفای تعهد» وجود دارد نه انتقال کامل دین.
در رویه قضایی، ضمانتنامه شرکتی معمولاً بهعنوان تعهد ثانویه تلقی میشود؛ یعنی اگر متعهد اصلی تخلف کند، شرکت ضامن مسئول است.
بخش ۶ – ریسکهای ضمانتنامه شرکتی برای کارفرما
- عدم توان مالی شرکت ضامن
- ورشکستگی ضامن
- انکار تعهد توسط شرکت
- عدم قطعیت در مبلغ ضمانت
- نبود ضمانت اجرایی فوری
- مخالفت شرکت با پرداخت خسارت
- نیاز به طرح دعوای حقوقی برای وصول
به همین دلیل، در قرارداد بهتر است وثیقههای مکمل از ضامن یا متعهد اصلی گرفته شود.
بخش ۷ – ریسکهای ضمانتنامه شرکتی برای شرکت ضامن
- مسئولیت سنگین در صورت تخلف متعهد اصلی
- امکان توقیف حسابها و اموال شرکت
- اثر منفی بر اعتبار تجاری
- بار مالی ناگهانی در صورت مطالبه
- محدودیت در فعالیتهای تجاری آینده
شرکتها باید قبل از صدور ضمانتنامه، توان مالی، سابقه قرارداد و ریسک پروژه را دقیق بررسی کنند.
بخش ۸ – نحوه مطالبه ضمانتنامه شرکتی
برای اجرای ضمانتنامه معمولاً این مسیر طی میشود:
۱. اثبات عدم انجام تعهد توسط متعهد
۲. ارسال اظهارنامه به شرکت ضامن
۳. درخواست پرداخت خسارت یا اجرای تعهد
۴. طرح دعوا علیه ضامن در صورت امتناع
- ارائه مدارک مانند قرارداد اصلی، صورتجلسهها، گزارش کارشناسی و مکاتبات
در موارد فوری، میتوان تقاضای تأمین خواسته یا توقیف اموال شرکت ضامن را مطرح کرد.
بخش ۹ – توصیههای فاطمه سلیقه وکیل دادگستری برای استفاده صحیح از ضمانتنامه شرکتی
- همیشه نسخه امضا و مهرشده دریافت کنید
- حتماً سقف مسئولیت را عددی تعیین کنید
- شرایط مطالبه را غیرمبهم بنویسید
- مدت ضمانتنامه را کوتاه اما قابل تمدید تنظیم کنید
- از شرکتهای ضامن دارای اعتبارنامه مالی استفاده کنید
- برای ضمانتهای سنگین، ضمانتنامه بانکی را جایگزین کنید
بخش ۱۰ – نمونه بند پیشنهادی برای قرارداد
«طرفین توافق مینمایند شرکت ……………… بهعنوان ضامن متعهد است در صورت عدم اجرای تعهدات مندرج در ماده ………، مبلغ …………. ریال را حداکثر ظرف ۱۰ روز از تاریخ اعلام کتبی کارفرما پرداخت نماید. این ضمانتنامه تا تاریخ ……… معتبر بوده و تمدید آن صرفاً با موافقت کتبی ذینفع امکانپذیر است.»
سوالات متداول
آیا ضمانتنامه شرکتی ارزش حقوقی دارد؟
بله. ضمانتنامه شرکتی یک سند معتبر حقوقی و مالی است و در صورت امضای اشخاص دارای اختیار برای شرکت، قابل مطالبه و اجراست.
آیا ضمانتنامه شرکتی بهتنهایی کافی است؟
در مبالغ بالا معمولاً کافی نیست و باید همراه با وثیقههای دیگری مثل چک، سفته یا ضمانتنامه بانکی باشد.
در صورت ورشکستگی شرکت ضامن چه میشود؟
مطالبه ضمانتنامه بسیار پیچیده میشود و ممکن است نیاز به اعلام طلب در فرایند ورشکستگی باشد.
نتیجهگیری
ضمانتنامه شرکتی ابزار مهمی برای مدیریت ریسک در قراردادهای تجاری است. اگرچه انعطافپذیری بیشتری نسبت به ضمانتنامه بانکی دارد، اما ریسکهای حقوقی و مالی جدی نیز به همراه دارد. شناخت دقیق ماهیت، حدود مسئولیت و شیوه صحیح تنظیم آن، میتواند از اختلافات سنگین و خسارتهای بزرگ جلوگیری کند.
مشاوره تخصصی و تنظیم ضمانتنامه
اگر قصد دارید ضمانتنامه شرکتی صادر کنید یا ضمانتنامهای دریافت کردهاید و میخواهید از اعتبار و قابلیت اجرای آن مطمئن شوید، پیشنهاد میکنم قبل از امضا با وکیل متخصص قراردادها مشورت کنید.
تماس مستقیم:09120695662
۰۹۳۵۹۰۳۳۵۹۹
ایمیل: fsalighe97@yahoo.com
هنوز نظری برای این پست ثبت نشده است.